Ο νεολιθικός οικισμός της Νέας Νικομήδειας

Η Ημαθία φιλοξενεί μία από τις σημαντικότερες προϊστορικές θέσεις της Μακεδονίας, τον νεολιθικό οικισμό της Νέας Νικομήδειας, 13χλμ. βόρεια της Βέροιας. Ο οικισμός είναι μιά αρχαιολογική θέση με διεθνή σημασία και φήμη για τον πρώϊμο ευρωπαϊκό πολιτισμό. Ανήκει στον τύπο της τούμπας, του τεχνητού γήλοφου δηλαδή, και η κατοίκισή του χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο της 7ης χιλιετίας π.Χ. Η ανασκαφική έρευνα έχει φέρει στο φως 24 πασσαλόπληκτα οικήματα, ένα πιθανό Ιερό, κεραμικούς φούρνους, θραύσματα από περισσότερα από 1000 αγγεία, πέντε πήλινα γυναικεία ειδώλια, πολλές πήλινες σφραγίδες και πλήθος από λίθινα εργαλεία. Πολύ σημαντικό και σπανιότατο εύρημα για την εποχή του οικισμού είναι τα τρία λίθινα ομοιώματα βατράχων, χαραγμένα σε πράσινο σερπεντίνη.

Η Ημαθία φιλοξενεί 16 ακόμη γνωστές προϊστορικές θέσεις.

Οι Αιγεαί και οι βασιλικοί τάφοι

Μόλις 8χλμ. ΝΑ από την Βέροια, στους πρόποδες των Πιερίων ορέων, βρίσκονται οι αρχαίες Αιγεαί (ή Αιγές), η πρώτη πρωτεύουσα του αρχαίου Μακεδνικού Βασιλείου.

Ιδρύθηκαν από τον Περδίκα Α' τον πρώτο βασιληά και ιδρυτή της Μακεδονικής Δυναστείας τον 7ο αι. π.Χ. Από την αρχή του 4ου αι. π.Χ. η πόλη, που στην πραγματικότητα ήταν ένας ευρύς συνοικισμός κωμοπόλεων, θα γίνει κέντρο πολιτιστικό, με ευρυτέρη της Μακεδονίας λάμψη. Την ίδια εποχή η έδρα του βασιλείου θαμεταφερθεί βορειότερα, στην Πέλλα, αλλά οι Αιγεαί θα παραμείνουν το συμβολικό-ιερό κέντρο της δυναστείας, όπου θα συνεχίσουν να θάβονται οι Μακεδόνες βασιλείς. Εδώ θα βρει τον θάνατο ο Φίλιππος Β' και από εδώ θα ξεκινήσει την εκστρατεία του στην Ανατολή ο γιός του Αλέξανδρος Β'.

Στον αρχαιολογικό χώρο έχουν αναδειχθεί, η αρχαία πόλη με τα τείχη της, το ανάκτορο και πολλά δημόσια κτήρια, και η εκτεταμένη Νεκρόπολη. Κεντρικό, βέβαια, σημείο αναφοράς αποτελούν οι βασιλικοί τάφοι και μάλιστα αυτός του Φιλίππου του Β'.

Το σημαντικότατο Μουσείο των Αιγών αναπτύσεται πολυκεντρικά στον ευρύ αρχαιολογικό χώρο, ακολουθώντας την χωροταξία των ευρυμάτων.

Η επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο των Αιγεών ή Αιγών, αποτελεί αξέχαστη εμπειρία στον επισκέπτη του.

Σχολή του Αριστοτέλη

Εξω από την Νάουσα, στην θέση Ισβόρια, βρίσκονται τα λείψανα της Σχολής του Αριστοτέλη. Πρόκειται για μια τοποθεσία με τα τρεχούμενα νερά και σπήλαια, όπου ο μεγάλος φιλόσοφος δίδασκε τους μαθητές του, μεταξύ των οποίων και τον γιο του βασιλιά της Μακεδονίας Φιλίππου Β', τον Αλέξανδρο. Η θέση στην αρχαιότητα ονομαζόταν Νυμφαίο. Ηταν δηλαδή ιερό αφιερωμένο στις Νύμφες.

Τα αρχαία λείψανα περιλαμβάνουν τον τοιχοβάτη μιας διώροφης στοάς με ιωνικούς κίονες σε σχήμα Π, συνδυασμένης με τρεις φυσικές σπηλιές. Η αρχαία θέση αποτελεί σήμερα μέρος του συγκροτήματος του Πολιτιστικού Κέντρου Σχολής Αριστοτέλους, στις εγκαταστάσεις του οποίου φιλοξενούνται συνέδρια και διάφορες άλλες πνευματικές εκδηλώσεις.

Αρχαίο θέατρο Μίεζας

Το θέατρο της αρχαίας Μίεζας είναι κτίσμα των ελληνιστικών χρόνων (2ος αι. π.Χ.). Σώζεται το προσκήνιο, ο τοίχος της σκηνής, οι τέσσερις πρώτες σειρές εδωλίων από πωρόλιθο και άλλες δώδεκα σειρές λαξευμένων στο μαλακό βράχο της πλαγιάς. Η ορχήστρα του έχει διάμετρο 22 μ. και υπολογίζεται ότι είχε χωρητικότητα 2000 θεατών.

Σε μικρή απόσταση από το θέατρο συνεχίζεται η ανασκαφή της Αγοράς της Μίεζας και έρχονται στο φως απομεινάρια δημοσίων κτιρίων.

Μακεδονικοί τάφοι

Στην περιοχή του κάμπου μεταξύ της Νάουσας, των Λευκαδίων και του Κοπανού —με άλλα λόγια, η περιοχή της αρχαίας Μίεζας— έχουν ανασκαφεί από παλιά (ο πρώτος από τα τέλη του 19ου αι.) ένας αριθμός Μακεδονικών τάφων, με σημαντικές τοιχογραφίες σε κάποιους από αυτούς. Οι τάφοι ανήκουν στην περίοδο της ακμής του μακεδονικού βασιλείου, από τον 4ο ως τον 2ο π.Χ αι.

Βυζαντινή Βέροια

Η Βέροια είναι ένα αληθινό μουσείο της, υστερης κυρίως, βυζαντινής τέχνης. Στα όρια της βρίσκονται 48 βυζαντινοί και μεταβυζαντινοί ναοί, που αν και δεν έχουν την μεγάλη αρχιτεκτονική των ναών της Θεσσαλονίκης ή την ιδιότυπη και κομψή αρχιτεκτονική αυτών της Καστοριάς, διασώζουν εξαιρετικά σύνολα και δείγματα της βυζαντινής και μεταβυζαντινής ζωγραφικής και μάλιστα αυτής των τελευταίων χρόνων της αυτοκρατορίας, της λεγόμενης μακεδονικής σχολής.

Στην Βέροια ο φιλόκαλος επισκέπτης μπορεί να βρεί πληροφορίες για την επίσκεψη αυτών των ναών, είτε στο εξαιρετικό Βυζαντινό Μουσείο της πόλης είτε στο Κέντρο Πληροφόρησης του δήμου. Ενδεικτικά εδώ αναφέρουμε τα πιο σημαντικά μνημεία: το εντυπωσιακό παλαιοχριστιανικό (4ος & 5ος αι.) σύνολο του Αγίου Παταπίου, την Παλαιά Μητρόπολη (11ος αι.), ένα μνημείο με υπερτοπική ακτινοβολία στην μεσαιωνική αρχαιολογία των Βαλκανίων, τον Μέγα Θεολόγο (13ος αι.), τον Σωτήρα Χριστό (14ος αι.), τους Αγ. Κήρυκο και Ιουλίτα (14ος α.) και τον Αγιο Σάββα Κυριώτισσας (15ος α.).